Het lawaai van de storm

Het is klaar. Wat begon met @liset65 als check van wie waar in welke talkshow zat, groeide uit tot hele serieuze metingen. Liset stopte en Vladimir Bartelds nam haar taak over. Wat een ervaring: urenlang TV kijken, niets kunnen missen. Het was intensiever dan ik had verwacht, maar de uitkomsten bevestigen mijn indrukken:  Media vormen een sturende kracht op de politiek.

We zien een aantal effecten in de driehoek politiek, (sociale) media en publiek sentiment. 

1. Het bandwagon-effect

Wie populair is, wordt veel gevraagd, wie veel gevraagd wordt, wordt (soms) populairder. We zien dat vanaf het begin de VVD'ers en BBB'ers veel zijn gevraagd, maar dat dat hun peilingen niet ten goede is gekomen. Voor Ja21 geldt wel dat het aan tafel zitten ze vooruit helpt, vermoedelijk als alternatief voor de grote afwezige. De PVV (en met name Wilders) weigert bijna alle uitnodigingen (uitzonderingen: debatten en een keer Vandaag inside). Het lijkt erop dat zijn reactie op de Belgische dreiging niet gewerkt heeft. 

2. Weinig zelfreflectie in de talkshows, meer commentaar op over- en ondervertegenwoordiging

Hoofd- en eindredacteuren van talkshows zijn niet scheutig met het inzichtelijk maken van hun journalistieke selectieprocessen. Achtergrondgesprekken schetsen een beeld van een uiterst complex proces waarin onuitgesproken criteria bij toerbeurt prevaleren. Toch wonderlijk dat uit deze wisselende soepen vaak dezelfde uitkomsten komen. Caroline is gezellig, er zijn veel VVD'ers beschikbaar, Joost aan tafel is een mooi alternatief voor Geert die niet komt. 

Het was mooi om te zien dat er in deze campagne meer aandacht was voor de mate waarin verschillende partijen te zien waren. We hopen daaraan bijgedragen te hebben, verschillende (ook wetenschappelijke en journalistieke) initiatieven hebben samen met ons aandacht gevraagd voor dit onderwerp, zoals de Groene Amsterdammer/Data School met de Schermtijdteller. 

We hebben de indruk dat Hilversumse redacties zich hiervan bewust zijn geworden, hoewel de opgebouwde voorsprongen niet meer gecompenseerd kunnen worden. 

3. Agenda-setting

Ook hier geldt het zelfversterkend effect: hoe meer de politiek op een bepaalde trom slaat, hoe vaker het er aan tafel ook weer over gaat. Het duidelijkst is het onderwerp asiel-migratie. Hoewel velen uitspraken dat er toch echt belangrijker onderwerpen te bespreken waren, werkte de PVV-truc toch weer fantastisch. Met enige fantasie kun je alles aan migratie wijten (en dan in de snelheid asiel en arbeidsmigratie op één hoopje gooien). 

4. De tv-talkshows verrechtsen het debat

Kip en ei. Verrechtst Nederland en volgen de media of werkt het andersom? Het is hoe dan ook tekenend dat er geen studioprogramma's zijn met een linkse signatuur. Pauw & De Wit startten hun seizoen met de mededeling dat rechts van harte welkom was in het clubhuis van de linkse kerk en vermelden in hun laatste uitzending dat ze GL-PvdA-leider Timmermans hadden afgezegd, omdat ie al ergens anders had gezeten. (Ter vergelijking: VVD-lijstttrekker Yesilgoz zat soms in vier programma's op een dag). Eigenlijk valt met enige goede wil Buitenhof nog te karakteriseren als centrum-links, hoewel de redactie het daar bepaald niet mee eens zal zijn. 

Studio-programma's met een rechtse signatuur zijn er te over: WNL (met de Telegraaf en oud-VVD-spindokter Kees Berghuis als hoofdredacteur) produceert er drie (WNL Goedemorgen Nederland, WNL op Zondag, Café Kockelmann), Vandaag Inside, Eva Jinek (AVRO/TROS), Dit is de Week (EO, Thomas van Groningen). 

Dat onze resultaten en grafieken zo uit het lood hangen, verbaast ons dan ook niet. 

Ons project is nu ten einde, we hopen mensen wat inzicht in de media-dynamiek te hebben verschaft. 

Nu is het wachten op 29-10. Wees wijs met je stem; elke stem telt.

 

Met veel dank voor de grotendeels positieve reacties,

 

Willemijn Veldhuizen en Vladimir Bartelds

 

Observaties 19 oktober:

* Jimmy Dijk (SP) had een goede week, hij is nieuw in het Wie mag het vaakst-overzicht met 9 optredens, net zoveel als Jesse Klaver. Halbe Zijlstra (VVD) has left this building. 

* Geert Wilders (PVV) maakte zijn "studio-debuut" bij VI.

* In het peilpercentage vs TV-frequentie overzicht blijft de oververtegenwoordiging van BBB en VVD opvallend (BBB peilt 3% van de stemmen vs 12% van de TV-optredens, VVD 9% stemmen, 32% tv-optredens). De ondervertegenwoordigden zijn PVV (eigen keuze) en CDA (16% stemmen, 8% TV-optredens) en PvdD en Denk (nog niet geweest). 

* Toegevoegd zijn het RTL-debat en Een buitengewoon gesprek.

 

 

Observaties 6 oktober:

* de VVD relatief vaak, BBB en Ja21 minder ten opzichte van GL-PvdA en D66. 

* Het Pointer-debat is toegevoegd aan het overzicht

* De PvdD is nog steeds niet in de studio geweest, Esther Ouwehand zat wel uitgebreid in een Nieuwsuur-reportage (zie methodologie). 

* Zetelpercentage vs TV en Peilpercentage vs TV hebben een nieuwe x-as, partijen geplaatst op rechts-links. 

* rolodex-grafieken zijn nog niet bijgewerkt. 

 

Schermtijdteller

 

Voorbeeld doet volgen? Aanleiding voor het opzetten van Politiek in beeld, later www.zendtijdincampagnetijd.nl ,  was dat we nergens konden vinden hoe vaak politici nu in beeld kwamen, terwijl we weten dat dat een grote invloed heeft op de keuze van Nederlanders bij de Tweede Kamerverkiezingen. Daarom heeft Willemijn alle programma’s vanaf 4 juni 2025 (de val van Schoof I) geïnventariseerd.

Tot onze vreugde lezen we dat De Groene Amsterdammer, in samenwerking met de Data School, ook is gaan tellen, vanaf 15 september.

 

Grote verschillen

Wie de (prachtig vormgegeven) website www.Schermtijdteller.groene.nl bezoekt en de resultaten naast de onze legt ziet enorme verschillen. D66 is de grote winnaar van de slag om Hilversum bij de Groene, terwijl bij ons de VVD de ranglijst aanvoert. Letten we wel goed op?

De verklaring ligt in een aantal methodische keuzes: wat hou je bij, wat tel je mee? Het is goed om een aantal van die keuzes te belichten met onze overwegingen, zodat je als lezer/kijker/volger zelf kunt bepalen wat voor jou het inzichtelijkst is.

 

Lijsttrekkers of politieke vertegenwoordigers?

Zoals we uitleggen op de website www.zendtijdincampagnetijd.nl tellen wij de vertegenwoordigers van de partijen aan de studiotafels mee. Dat levert ons nog best eens hoofdbrekens op: is Aboutaleb nu een PvdA’er of een programmamedewerker of een burgemeester? Dat probleem heeft schermtijdteller niet, zij tellen alleen de lijsttrekkers en de toptien van de kandidatenlijst per partij. Maar ook die keuze heeft nadelen: bijvoorbeeld bij Pauw & de Wit zaten op 17 september Teeven (VVD), Grapperhaus (CDA), Bos (PvdA) en Simons (Bij1) is dat dan geen campagne-uitzending? Voor de verkiezingsstrijd vinden we de lijsttrekkers en de top10 een te smalle afbakening.

 

Alle programma’s of talkshows en actualiteiten?

Politiek is steeds persoonlijker geworden en het persoonlijk profiel van politici (is tie leuk of slim?) wordt daarmee ook belangrijker. Dat kan een reden zijn om ook programma’s als De Slimste Mens mee te rekenen, zoals Schermtijdteller doet. Wij beperken ons toch tot de studioprogramma’s omdat de politieke onderwerpen daar de voornaamste reden zijn om de gast uit te nodigen. Bovendien vertekent de aanwezigheid van Jetten (D66) in de Slimste Mens de schermtijd in onze ogen enorm.

 

Studiogesprekken of ook reportages en fragmenten?

Door de geautomatiseerde telling van Schermtijdteller is de Groene in staat om alle aanwezigheid van lijsttrekkers op de buis bij te houden (zojuist was een bijdrage van Frans Timmermans van 3 seconden de laatste waarneming). Dat is heel nauwkeurig, veel nauwkeuriger dan wij op de bank kunnen waarmaken. Toch gaan we door met tellen omdat we (veel) meer campagnewaarde toekennen aan gesprekken waar de politicus regie kan hebben over wat er wordt uitgezonden dan door de redactie geselecteerde fragmenten. Als voorbeeld: Lubach gebruikt veel fragmenten, maar of de campagneleiding daar nu blij van wordt?

De studiogesprekken geven bovendien de politieke campagnevoerders de mogelijkheid om fragmenten te knippen die ze op de socials kunnen zetten en dat is een machtig wapen geworden.

 

Wanneer is de campagne eigenlijk begonnen?

Voor ons begint de verkiezingscampagne op de dag dat het kabinet gevallen is, 3 juni 2025. Vanaf dat moment is elke politieke partij bezig met de komende verkiezingen. Natuurlijk zal na de zomer de politieke strijd intensiveren tot op 29 oktober, de verkiezingsdag. Schermtijdteller werkt vanaf 15 september. Dat kun je ook als arbitraire startdatum van de campagne kiezen, maar in onze ogen is dan de toon al gezet. Wij hadden op 15 september al 239 optredens geteld, bijna 80% van het totaal optredens tot op vandaag.

 

Wij verwelkomen het initiatief van De Groene Amsterdammer en de Data School van harte, neem vooral eens een kijkje. Maar we tellen ook nog even door, tot de verkiezingen!

Willemijn en Vladimir

 

 

Opmerkingen Zendtijd in campagnetijd week 39, 28 september 2025

 

• Observaties

   

  Zo neutraal mogelijk formuleren wij een aantal observaties:

   

  Zowel in absolute zin als relatief ten opzichte van huidige Kamerzetels en peilingen zijn de VVD, BBB en Ja21 erg populair in Hilversum.

  Het CDA groeit in populariteit, parallel aan de peilingen.

  NSC lijkt, parallel aan de peilingen, alle relevantie te hebben verloren.

  De PVV is erg weinig te gast, maar het is bekend dat de partijleider uitnodigingen weigert.

  Volt en de Partij voor de Dieren zijn nauwelijks tot niet te gast in talkshows.

  D66 is enigszins oververtegenwoordigd ten opzichte van huidige Kamerzetels en peilingen, Groen Links-PvdA is ondervertegenwoordigd.

   

  De VVD heeft, ook relatief, veel vertegenwoordigers op de buis, 36 verschillende mensen verschenen in de studio.

  Groen Links-PvdA had 14 vertegenwoordigers, waarvan er drie uitermate kritisch op de partij (Oudkerk, Verbeet, Spekman).

  Ja21 heeft maar drie vertegenwoordigers in beeld, D66 heeft er vijf en het CDA zeven.

 

Bij de overzichten:

• Voor de overzichtelijkheid van de cumulatieve grafiek zijn de partijen met minder dan 4 optredens weggelaten. Dit betreft: 50plus (2x), FVD, Bij1, SGP (alle 1x) en VOLT, Denk, PvdD (0x)

 

* "Wie het vaakst" geeft de personen weer die het vaakst te gast waren tot nu toe in de onderzoeksperiode. Voor de overzichtelijkheid worden hier de politici met 8 of meer optredens getoond. 

 

* De grafiek Kamerzetelpercentage tov TV-frequentie laat zien hoe de verhouding tussen  de huidige TK-percentages ligt ten opzichte van het aantal optredens per partij. 

* De grafiek Peiling tov TV-frequentie laat zien hoe de verhouding tussen de gepeilde percentages van partijen (op basis van Peilingwijzer 17 september) ligt ten opzichte van het aantal optredens per partij.  Het percentage is het afgeronde midden van de onzekerheidsmarges van Peilingwijzer. 

 

 

• Disclaimer: we doen ons uiterste best geen fouten te maken, maar we blijven goedwillende burgers.

 

Over de uitslag kan gecorrespondeerd worden! Graag via vladimir.bartelds@gmail.com