Onderzoeksverantwoording

 

Zendtijd in campagnetijd

 Zichtbaarheid politieke partijen in actualiteiten-programma’s en talkshows tijdens de aanloop van de Nederlandse Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober 2025.

 

Aanleiding:

Onbekend maakt onbemind. Voor politieke stromingen is zichtbaarheid in het publieke debat cruciaal en dit geldt nog sterker in verkiezingstijd. Die zichtbaarheid kent vele gedaanten, van posters op de verkiezingsborden tot lijsttrekkersdebatten op de verkiezingsavond en heel veel via sociale media.

Het belang van lineaire televisie in deze mix is afgenomen in de laatste decennia, maar blijft belangrijk, al was het maar omdat de meest effectieve social media-bijdragen een video-component bevatten die vaak van tv-programma’s afkomstig zijn. Andersom hebben social media nadrukkelijk invloed op de journalistieke selectieprocessen van tv-redacties.

Bovendien zijn bij talkshows en actualiteitenprogramma’s zwevende kiezers te bereiken die niet specifiek op zoek zijn naar partijpolitieke informatie.

 

De ‘burger-onderzoekers’ hebben behoefte aan recente feitelijke informatie over hoe vaak partijen nu aan bod komen aan de Hilversumse interview-desks. Omdat zij deze informatie niet konden vinden, zijn zij zelf aan het ‘turven’ gegaan.

In de uitwerking van het burger-onderzoek willen de onderzoekers zich tot de feitelijke observaties beperken en uitdrukkelijk niet speculeren over de redenen van de grotere of kleinere zichtbaarheid van politieke partijen in de televisie-programma’s. Deze redenen kunnen zeer uiteenlopend zijn en zullen vaak ook een mix van redenen betreffen.

 

Methodologie

Het onderzoek heeft een eenvoudige opzet: rechte tellingen van partijgebonden politici die te gast zijn in actualiteitenprogramma’s en talkshows in de periode vanaf de val van het kabinet Schoof 1 (3 juni 2025) tot 29 oktober 2025, de verkiezingsdatum.

Het onderzoek beperkt zich tot landelijke studioprogramma’s waarin politici geïnterviewd worden. Reportages en items waarin politici figureren zijn talrijk, bijvoorbeeld in het NOS-journaal en RTL Nieuws, maar deze bijdragen zijn op het onderwerp van de reportage gericht en geselecteerd en bieden voor politici en kijkers veel minder profileringsruimte. Om deze reden worden ook binnen de actualiteiten- en talkshow-programma’s opgenomen reportages (‘instarts’) niet meegeteld.

 

De programma’s die in het onderzoek worden meegenomen: Goedemorgen Nederland (WNL), WNL op Zondag, Dit is Tijs/ Dit is de Week, Buitenhof, Tijd voor Max, Nieuws van de Dag, Eén Vandaag, Eva/4 avonden op rij, VI /De Oranjezomer, Nieuwsuur, Pauw& de Wit, Café Kockelmann, Goedenavond Nederland en Van Roosmalen&Groenteman.

Als er gedurende de onderzoeksperiode programma’s bijkomen waarin een partijgebonden politicus prominent figureert, worden deze programma’s toegevoegd aan het onderzoek.

 

De term “partijgebonden politicus” definiëren wij als een persoon die aan één van de onderstaande kenmerken voldoet:

1. Kamerlid (Eerste en Tweede Kamer, Europees Parlement), minister
2. Oud-bewindspersoon, oud-lijsttrekker, oud-fractievoorzitter
3. Bestuurslid van een politieke partij

 

De politieke partijen hebben wij beperkt tot partijen die in één of beide Kamers vertegenwoordigd zijn, dan wel zijn geweest (50+, Bij1). Partijen die nog nooit de kiesdrempel hebben gehaald zijn, niet meegenomen in het onderzoek. Dit ook omdat de definitieve kieslijsten nog niet zijn vastgesteld. Als er na het vaststellen van de kieslijsten (naar verwachting 19 september 2025) nog een duidelijke relevante kandidaat-partij zichtbaar wordt, zullen we die met terugwerkende kracht toevoegen aan het onderzoek (cf. NSC in 2023).

 

Observaties:

Per observatie noteren we de naam van het programma, de naam van de politicus en de politieke partij die deze politicus vertegenwoordigt op het moment van uitzending.

Voorbeelden:

- Ingrid Coenradie is tot en met 20 juni 2025 vertegenwoordiger van de PVV, vanaf dat moment vertegenwoordiger van JA21.

Rob Oudkerk heeft op 23 juni expliciet te kennen gegeven de PvdA niet meer te vertegenwoordigen.

Klaas Dijkhoff heeft bij de lancering van de denktank Voor ons Nederland (17 juni 2025) expliciet geen afstand genomen van de VVD en telt dus wel mee.

 

Expliciet niet meegenomen in dit onderzoek zijn de toon van het interview, de lengte, de aard van het programma. Hoewel dit uiteraard relevant kan zijn voor de campagnefunctie van een optreden, zijn deze kenmerken zo subjectief dat wij ons hier niet aan willen wagen. Voor ons is een weergave van de feitelijke observaties voldoende om een bijdrage te leveren aan het maatschappelijk discours.

 

Beperkingen

Allereerst: dit onderzoek heeft geen wetenschappelijke pretenties, de onderzoekers hebben geen academische achtergrond. Om de kracht van onze data zoveel mogelijk te borgen, proberen we ons aan de transparantie-regels van Open Science te houden. Vandaar ook deze verantwoording.

*Onze datasets zijn op te vragen via zendtijdincampagnetijd@gmail.com . De tussenrapportages trachten we elke maandag te publiceren via sociale media.

Validatie van de observaties gebeurt binnen de onderzoeksgroep steekproefsgewijs met een vaste frequentie van één willekeurige dag per week. Voor externe validatie staan de onderzoekers open, de toegankelijkheid van de datasets geeft eenieder de mogelijkheid om observaties te verifiëren.

 

Wij hopen met dit burger-onderzoek een bijdrage te leveren aan de discussie in aanloop naar de verkiezingen van 29 oktober.